NASIL M?œZAKERE ETTİLER? -4-
BYRON THEODOROPOULOS
?
Yunanistan?’ın Ba?Ÿmüzakerecisi Byron Theodoropoulos, 26 yıllık Avrupa Birli?Ÿi macerasında neler ya?Ÿadıklarını, sabahın ilk ı?Ÿıklarına kadar süren pazarlıkları, müzakere heyetlerini nasıl olu?Ÿturduklarını uzun uzun anlattı. Haydi ?Ÿimdi sözü ona verelim. Biz istasyonda beklerken onların adım adım Avrupa Birli?Ÿi?’ne nasıl yürüdüklerini ö?Ÿrenelim.
?
- 1958'de Avrupa Ekonomik Toplulu?Ÿu -ki o dönem o ?Ÿekilde adlandırılıyordu- daha yeni olu?Ÿmu?Ÿtu. O sıralarda İngilizler de Avrupa serbest ticaret bölgesi EFTA?’yı olu?Ÿturuyorlardı. EFTA'ya tam üye olarak bize kapılar açılıyordu. Ama Avrupa Ekonomik Toplulu?Ÿu için sadece ortak üye olabilecektik. O dönemde bir iki komite kurulmu?Ÿtu. Ekonomistler, uzmanlar bir takım istatistikleri bir araya getirmi?Ÿlerdi. O dönem Ba?Ÿbakan olan Karamanlis bütün bunları bir kenara itti. Ekonomiden anlamıyordu. İstatistikleri de çok önemsemiyordu. Sadece ?Ÿunu söyledi: ?“Ortak üye olsak bile Avrupa Ekonomik Toplulu?Ÿuna girece?Ÿiz. Neden? ?‡ünkü bu öyle bir örgüt ki kendi içinde belli bir dinami?Ÿi var. Geli?Ÿecektir. Di?Ÿer dinamikler statik dura?Ÿan kalacaktır?” O dönemde bunu anlamı?Ÿtı. 1959'da ba?Ÿvurumuzu yaptık.
- Türk Dı?Ÿi?Ÿleri Bakanlı?Ÿı?’nda dostlarımdan Fatin Rü?Ÿtü Zorlu Yunanistan'ın da ba?Ÿvuru yaptı?Ÿını duyunca gerçekten çok öfkelendi. ?‡ılgına döndü?Ÿü anlatıldı. A?Ÿa?Ÿı yukarı aynı dönemlerde ba?Ÿvurular yapıldı. Ancak biz müzakerelerimizi 1961'de tamamladık. Türkiye'de 27 Mayıs darbesi ya?Ÿandı. Türkiye Ortaklık Antla?Ÿmasını 1963 yılında imzaladı. Tabii bizim 7 yıllık talihsiz bir diktatörlük dönemimiz var. O dönemde pekçok ?Ÿey donduruldu. Avrupa Ekonomik Toplulu?Ÿu tarifelerin indirilmesi meselesini dondurmamı?Ÿtı. O dönemde diktatörlük nedeniyle biz de birtakım ?Ÿeyleri kaçırdık. Ortak tarım politikasına ba?Ÿından katılamadık. ?‡ünkü ortak tarım politikası 1965'lerde olu?Ÿturulmaya ba?Ÿlanmı?Ÿtı. Böyle bir fırsat kaçmı?Ÿ oldu. 1974?’ten itibaren demokrasi tekrar tesis edildikten sonra Karamanlis? Ba?Ÿbakan olarak geri döndü?Ÿünde ilk dü?Ÿündü?Ÿü ?Ÿey ?Ÿu oldu; Acaba tam üyelik için nasıl hazırlanırız?
- 1975'te anayasanın belirli maddelerinde birtakım de?Ÿi?Ÿiklikler yapılmı?Ÿtı. Karamanlis bir ba?Ÿka maddeyi daha de?Ÿi?Ÿtirmek istiyordu. E?Ÿer çok önemli bir ulusal çıkar söz konusu olursa parlamento 3'te 2'lik bir ço?Ÿunlukla egemenlik haklarını uluslararası bir örgüte devredebilecekti.
- KARAMANLİS İLE ECEVİT?’İN GİZLİ RANDEVUSU-
?
- Topluluktaki di?Ÿer üyeler Yunanistan'ı aralarına almak için isteksiz davranıyordu. Yunanistan ile Türkiye arasında ya?Ÿanan ihtilaflardan ötürü Karamanlis bu konuda birtakım ?Ÿeyler yapması gerekti?Ÿini dü?Ÿündü. Yasal hukuk uzmanlarıyla, denizcilerle 1977 yılında birtakım görü?Ÿmeler yapıldı, kararlar alındı. Ecevit ile 1978 ?žubat?’ında Montreaux?’de gizlice görü?Ÿtü. Ben de oradaydım. Nisan?’da? Washington'da açık görü?Ÿme yapıldı. ?“İki ülke aralarındaki diyalo?Ÿu Genel Sekreterlik peki?Ÿtirmeli?” dendi. Türk tarafında? ?žükrü Elekda?Ÿ, Yunan tarafında ben vardım. Bu diyalog yakla?Ÿık üç yıl sürdü. Zaman zaman Ankara'da zaman zaman da Atina'da temaslar kuruldu. Somut sonuçlar çıkmadı ama yine de son derece faydalıydı.
- Kamuoyu üyeli?Ÿi destekliyordu. O dönemdeki hükümet için temel sıkıntı PASOK?’un? yani muhalefet partisinin, çok güçlü bir direnç göstermesiydi. Bu muhalefet güçlü ve ikna edici olamadı.
- Brüksel İspanya, Portekiz ve bizimle aynı anda müzakere etmek istedi. Onların ?Ÿarapları, sebzeleri, meyveleri vardı. Ama sorunları daha da büyüktü. Dörtlü bir masa vardı. Bir tarafta her altı ayda bir de?Ÿi?Ÿen ba?Ÿkan vardı, yani Avrupa Konseyi Ba?Ÿkanı. Di?Ÿer tarafta Yunan heyeti ve ona ba?Ÿkanlık eden ben, sa?Ÿda ve solda di?Ÿer üyeler. O dönemde toplulu?Ÿun 9 üyesi vardı. Kapalı kapılar ardında, koridorlarda bir nevi ?“mutfak diplomasisi?” yapıldı. ?œye devletlerin ba?Ÿkentlerinde çok faal olmak gerekiyordu. Brüksel'de iki müzakere çerçevesi vardı. ?‡ünkü Avrupa Komisyonu ile de ayrıca müzakere etmek durumundaydık.Teknotratlar bazen gerçek sorunlarla ilgili daha çok bilgilendiriyorlardı. ?œye devletlerden daha çok bilgilendik. Dolayısıyla üç farklı noktada dönen bir sirk gibi görebilirsiniz bunu. Resmi olarak Avrupa Konseyi Ba?Ÿkanıyla, gayri resmi olarak ba?Ÿkentlerle ve yine gayri resmi olarak AB komisyonunun teknokratlarıyla. Serttiler ama kaba oldukları söylenemez.
- Siz bu kulübün bir üyesi olmak istiyorsunuz. Bunun da bir tüzü?Ÿü var. Siz gelip de o tüzü?Ÿü de?Ÿi?Ÿtiremezsiniz. Bir takım geçi?Ÿ süreçleri isteyebilirsiniz. İçerikle ilgili bir müzakere söz konusu de?Ÿil. Toplulu?Ÿa ?“siz ?Ÿunu? do?Ÿru yapamıyorsunuz hep birlikte gelin ?Ÿunu de?Ÿi?Ÿtirelim?” diyemezsiniz. Bu yeni bir üye oldu?Ÿunuz zaman ayrı ama aday oldu?Ÿunuz zaman tüzü?Ÿün mevzuatını oldu?Ÿu gibi kabullenmek zorundasınız. Geçi?Ÿ dönemlerinde uyum için izin isteyebilirsiniz. ?œye olduktan sonra ba?Ÿka de?Ÿi?Ÿiklik taleplerinde bulunabilirsiniz.
- 18 Aralık 1978. Gerçekten çok hayati bir müzakere dönemiydi.? Birkaç konu vardı müzakere edilmesi gereken.Sabah 9'da ba?Ÿladık. Herhangi bir anla?Ÿmaya varılamadı. Toplantıya ara verildi. Komisyon üyeleri i?Ÿin nasıl yürüdü?Ÿünü takip edebilmek amacıyla sürekli iki taraf arasında gidip geldiler. Bu arada saat 2'yi bulmu?Ÿtu. Yeniden bir araya geldik, yeniden bölündük. Saat 5'te çay getirildi toplantıya ara verildi. Bu aralar çok hareketli geçirildi. Karamanlis sürekli toplantıdaydı. ?“Artık konu?Ÿamıyorum?” diyordu. Ak?Ÿam saat 10'u buldu. Karamanlis ?“i?Ÿler nasıl gidiyor?” dedi. ?“Evet birtakım sorunlar var?” dedik çünkü son dakikalarda Hollanda heyeti yepyeni bir liste çıkardı. Meyveler ve sebzelerle ilgili. ?–zel bir uygulamaya tabi tutulmasını istiyorlardı bu ürünlerin. Bir sessizlik olu?Ÿtu.?“Hala vaktimiz var?” diyordu. Ama gece yarısı olmu?Ÿtu. Kötümserli?Ÿe kapılmaya ba?Ÿlamı?Ÿtım. Komisyonun Genel Müdürü benim son derece sıkıntılı oldu?Ÿumu gördü. "Endi?Ÿelenme. Burada her ?Ÿey bir kareogrofiye tabi tutuldu. A?Ÿa?Ÿı yukarı sabaha kar?Ÿı 4'te bitecek?” dedi ve bu saatte de bitti gerçekten. Bu da i?Ÿin insani boyutu.
?
- YUNAN M?œZAKERE HEYETİ NASIL OLU?žTU?-
?
- Kabinede Avrupa i?Ÿlerini takip eden bir bakan vardı ama bir siyasetçi de?Ÿildi. Eski bir teknokrattı. Ekonominin her yönünü biliyordu. Karamanlis tayin etmi?Ÿti. Yetkisi vardı. Müzakere heyetinde be?Ÿ ki?Ÿi vardı. Ben de heyetin ba?Ÿkanlı?Ÿını üstlendim. Bir di?Ÿer teknokrat daha vardı ticaret ve sanayiden sorumlu olan. Tarım konusunda uzmun olan bir yasal ve hukuk uzmanımız vardı. Her bakanlıktan seçilmi?Ÿ birer heyet vardı. Hemen hemen her ?Ÿeyi müzakere edebilmeniz gerekiyor. Sebzelerden, hurda demire kadar. İ?Ÿ, emek mevzuatından denizcili?Ÿe kadar çok geni?Ÿ bir yelpaze söz konusuydu. Dolayısıyla her bakanlıktan bir kaç ki?Ÿi vardı.
- Bizim üyeli?Ÿimizden bu yana 25-26 yıl geçti. Birçok ?Ÿey de?Ÿi?Ÿti. Artık AB var. Bizim aday ülke olarak kar?Ÿıla?Ÿtı?Ÿımız sorunlar nispeten küçüktü. AB müktesebatı bizim dönemimizde 20 bin sayfaydı. Bugünlerde 120 bin sayfaya çıkmı?Ÿ. ?‡ok büyük sıkıntılar var kar?Ÿınızda.
?
Müzakerelerin en zor kısmı kendi birimleriniz, bakanlarınız arasında yapılan müzakerelerdir. ?‡ok ciddiyim. Bu çok zor. ?œçüncü olarak da bir takım önceliklerinizi belirlemeniz lazım. Temel sektörlerle ilgili sanayi, tarım, emek piyasası ve her sektörün içinde de öncelikleri belirlemek lazım. Acaba tütün üretimimi mi öne çıkarmak önemli, yoksa pamuk mu? Bu gibi öncelikleri belirlemeniz gerekiyor. Bütün bu önceliklerin temelinde de esnek olabilmek lazım. Taktiklerinizi ?Ÿartlara göre uygulamanız lazım.?
