?

SİZE BUG?œN, SİBİRYA

MACERAMI ANLATACA?žIM

?

Rus NTV televizyonu ?“gelin, birlikte bir gaz belgeseli yapalım?” teklifinde bulundu?Ÿu zaman, önce ?“gazın da belgeseli olur mu??” diye dü?Ÿündüm. Baktım ki, kimse bilmiyor ve üstelik merakta ediliyor.

?

?“Tamam ?“ dedim.

?

İlk defa Uluslararası bir prodüksiyon yapılacak ve hem Türk, hem Rus TV?’lerinde gösterilecekti.

?

Hikayemiz, Sibirya?’nın Allah tarafından unutulmu?Ÿ, yörelerinde ba?Ÿlayacak ve 7 günlük? maceralı bir yolculuk yapıp, insanların hayatlarını de?Ÿi?Ÿtirerek İstanbul?’a varacaktı.

?

Günler boyunca Sibirya?’yı dola?Ÿtık ve emin olun, bırakın açık havada çalı?Ÿmayı, dı?Ÿarda kısaca dola?Ÿmanın dahi insanı zorladı?Ÿı bir ortamda yapılanları gördük. İnsanların ko?Ÿullarını gözledik ve herkese saygımız arttı.

?

?“Canım ne olacak, i?Ÿte geliyor ve yakıyoruz?” demeyin.

?

?‡ok emek verilen? bir enerji türü? üstelik petrolden hem daha temiz, hem daha ucuz.

?

?‡ok belgesel yaptım, ancak aklıma hiçbir zaman do?Ÿal gaz belgeseli yapmak gelmemi?Ÿti. Gözle görülmeyen elle tutulamayan bir yakıtın belgeseliyle ilgili teklif geldi?Ÿi? zaman? bu kadar zorlanaca?Ÿımı tahmin etmemi?Ÿtim. Mehmet Polat ile birlikte İstanbul?’dan Moskova?’ya do?Ÿru hareket ederken, neler ya?Ÿayaca?Ÿımızı? bilemiyorduk. Ancak gerçekler hemen kar?Ÿımıza çıkıverdi. Sabaha kar?Ÿı 05?’te Moskova?’ya inip, oradan Rus do?Ÿal gazını çıkaran Gazprom?’un OSTAFYEVO adlı özel hava alanına geçince, i?Ÿin ciddiyeti anla?Ÿıldı. Nereye gidip ne yapaca?Ÿımı biliyordum da, bu kadar güç olaca?Ÿını hesaplayamamı?Ÿtım. Belgeseli, Rus NTV televizyon ekibiyle birlikte? yapacaktık. Alanda bizi Gazprom?’un özel bir uça?Ÿı bekliyordu. Yakla?Ÿık 15 ki?Ÿiydik.Uça?Ÿa binip çekim programını gözden geçirince dünyanın bir ucuna? gitti?Ÿimizin farkına vardım gazın do?Ÿum yeri Sibirya?’nın kalbine 4 saatlik bir uçu?Ÿ sonunda varacaktık.

?

GAZ ?‡IKARTMAK İ?‡İN

?–ZEL ?žEHİRLER KURULMU?ž

??????????????????????????????????????????????

Batı Sibirya?’nın do?Ÿalgaz kaynaklarının bulundu?Ÿu büyük bölümü Gazprom?’a ait. Bölgeye ancak Gazprom?’a ait özel uçaklarla gidilebiliyor. Son derece sıkı bir güvenlik var. Kimselerin adını bilmedi?Ÿi, haritalarda adına rastlanmayan, tanrıların dahi unuttu?Ÿu NOVİ URENGOY adlı bir kente indik. Halkın arasında kimine göre NOVİ URENGOY, kötü kent demek. Kimine göre? alay eder gibi

Güne?Ÿli kent. Aslında buraya GAZ kenti demek daha do?Ÿru olur. Güne?Ÿ yılda 2-3 ay görünüyor. Bu yönden ?Ÿanslıydık. Güne?Ÿ vardı, ancak hava -40 ile -25 arasında de?Ÿi?Ÿiyor.

?

?

Novi Urengoy 80 bin ki?Ÿilik suni bir kent. Gaz çıktıktan sonra, sadece çalı?Ÿanların ve aileleri için Gazprom tarafından özel olarak in?Ÿa edilmi?Ÿ. Bütün bölgede bu ?Ÿekilde 26 ayrı kent, kasaba, köy büyüklü?Ÿünde yerle?Ÿim noktası var. Hepsi de Gazprom?’a ait. Toplam 1 milyon insan hayatını böyle kazanıyor. Novi Urengoy en büyüklerinden biri. Buradakiler ancak birkaç yıl ya?Ÿayıp geri dönüyorlar. En uzun ya?Ÿam bu kentte. 2 sinemanın, 1-2 diskotek ve bilardo salonunun dı?Ÿında ba?Ÿka bir e?Ÿlence yok. ?‡ocuklara, kre?Ÿlerde ku?Ÿ sesinin ne oldu?Ÿu, balık? çiçek gibi, hayatın önemli unsurlarının ne? oldu?Ÿu anlatılıyor, gösteriliyor.

?

SİBİRYA TURU

Hİ?‡TE E?žLENCELİ DE?žİL

?

15 ki?Ÿilik çekim ekibimiz, yine gazpromun özel helikopterine dolu?Ÿtuk. ?žanslıydık, fırtına yoktu, -30 dereceydi ancak hava açıktı. Hava? bozunca tüm ula?Ÿım duruyor. Zaten birkaç yer hariç ba?Ÿka ula?Ÿım da yok. Bu helikopterlerle pompa istasyonları arasında i?Ÿçi ve yedek parça ta?Ÿınıyor, kurtarma operasyonları gerçekle?Ÿtiriliyor.

?

Helikopter ile Sibirya turu ideal bir turizm gezisi sayılmayabilir, ancak 1 defalı?Ÿına müthi?Ÿ bir deneyim. Göz alabildi?Ÿine bembeyaz, bombo?Ÿ binlerce kilometrelik, ancak altında petrolü ve do?Ÿal gazıyla dünyanın en zengin rezervlerini barındıran bölge. Ne ye?Ÿillik, ne çiçek. Kurumu?Ÿ gibi duran, Rusya?’ya özgü kayın a?Ÿaçları. 12 ayın 10?’unda aynı manzara. Sadece Temmuz? ???????? ve A?Ÿustos?’ta bazı bölgelerde toprak görülüyor. O zaman da sineklerin istilasına u?Ÿruyor. Ya?Ÿam daha da? güçle?Ÿiyor.

?

Buraları gördükten sonra, Sovyetler Birli?Ÿi dönemindeki ünlü Gulak hapishanelerini, ?“Sibirya?’ya sürülmenin?” ne demek oldu?Ÿunu daha iyi anladım. İnsana korku sarıyor. Buralar bizim Kafkaslardan Urallara kadar diye anlattı?Ÿım yerler.

?

GER?‡EK SİBİRYALI

K?–YL?œLERİ G?–RD?œM

Saatlerce uçtuk. Hem de inanılmaz bir gürültü, inanılmaz bir sarsıntı içinde durmadan? gittik. Tek bir canlı yok. Ne bir ku?Ÿ, ne bir kedi, ne bir köpek. Ancak i?Ÿte tam bunları dü?Ÿünürken bu gezinin en büyük süprizini ya?Ÿamak yine bize rastladı. Helikopterin pilotu bir ara ?“i?Ÿtei?Ÿte oradalar?” diye ba?Ÿırınca camlara yapı?Ÿtık.

?

?–nce Sibirya?’nın ünlü Ren geyi?Ÿi sürüsünü gördük. Analı,babalı çocuklu aileler. Tepelerinde uçan bu garip alet ve çıkardı?Ÿı gürültü, Sibirya?’nın o derin sessizli?Ÿinibozunca sinirlendiler. Pilotlar, bu sürüyü bulunca civarı taramaya ba?Ÿladılar ve sonunda onları da buldular: Gerçek Sibiryalılar. Altından büyük zenginliklerin çıkarıldı?Ÿı bu toprakların gerçek sahipleri. Uçsuz? bucaksız bembeyazlı?Ÿın içinde bir aile... ?–nce sürünün bulundu?Ÿu yere do?Ÿru giden izler ve kayaklarını gördük. Ardından da 5 ki?Ÿilik aileyi.

?

?‡adırlarının önüne çıktılar ve bizi hayretler içinde izlemeye ba?Ÿladılar. ?‡adırlarını geyik sürüsünün kullandı?Ÿı yola yakın kurmu?Ÿlardı. Geyik onların her?Ÿeyi. Petrol veya do?Ÿalgaz umurlarında de?Ÿil. Etini yiyorlar, kayaklarını çektiriyorlar, derisiyle hem elbise, hem çadırlarını yapıyorlar, hem de en yakın yerle?Ÿim noktalarına götürüp ya satıyor veya di?Ÿer ihtiyaçlarını kar?Ÿılamak için takas yapıorlar... 21 inci yüzyılın teknolojisi ile Sibirya?’nın ortasındaki çadırında ya?Ÿayan bu aile öylesine çarpıcı bir kontrast yaratıyordu ki, aklım oralarda kaldı. Kendi kendime ?“Acaba onlar mı, yoksa biz mi daha mutluyuz?” sorusunu sormadan edemedim.

?

Bu heyecanlı gezi bizi sonunda, gazın ilk defa yer üstüne çıkarıldı?Ÿı bir kuyuya ula?Ÿtırdı. Ve adeta deh?Ÿete dü?Ÿtüm.

?

?

?–ylesine ?Ÿa?Ÿırtıcı, öylesine gürültülü bir alevle kar?Ÿıla?Ÿtım ki, tabiatın gücünden, dünyanın binlerce metre derinli?Ÿinden gelen bu yakıttan etkilenmemek imkansızdı.

?

Buradaki anonsu ancak 4-5 defa tekrarlayıp ba?Ÿarabildim. ?–ylesine so?Ÿuktu ki, bir süre sonra çenem kilitlendi. ?–zel eldivenlerime ra?Ÿmen parmaklarım dondu ve 4 hafta süreyle hissedemedim. Ancak alevin yanına yakla?Ÿtı?Ÿınızda da ter basıyor. Etrafımdaki insanları yine hayretle izledim.

?

Oradan tekrar yollara dü?Ÿtük. Bu? defa? boru hatlarının nasıl dö?Ÿendi?Ÿini görmeye gittik. Dı?Ÿardan bakınca kolay geliyor da, yerinde görünce i?Ÿin güçlü?Ÿü daha iyi anla?Ÿılıyor. Hele bunun nasıl yapıldı?Ÿını çarpıcı ?Ÿekilde anlatabilmek için boruların üstüne çıkmak, anonsu birkaç defa tekrarlamak, emin olun? insanı peri?Ÿan etmeye yetiyor.

?

GAZI ?‡IKARTMAK DE?žİL,

TA?žIMAK DAHA ZOR...

?

Bu ?Ÿekilde 4 gün süreyle Sibirya?’yı bir yandan bir yana kat ettik. Her 100-200 kilometre de bir, ya gaz üretim noktası, ya temizleme veya pompalama istasyonu. Her biri 100-200 milyon dolara mal olan bu istasyonlardan yüzlercesi var. Yenileri de in?Ÿa ediliyor. Toplam 150 bin kilometrelik de boru a?Ÿı. Boruların her 1 kilometresi 1 milyon dolara mal oluyor. ?‡apı 1 metre 42 santim. Benim boyuma yakın. ?–zetle birkaç yüzbin dolarla anlatılabilen dev bir yatırım. Bütün bunları görünce, do?Ÿal gazın 1 metreküpünün 100 $ civarında oldu?Ÿu söylentileri daha iyi anla?Ÿılıyor. Zira do?Ÿal gazı çıkartmak pahalı de?Ÿil. Bu? gazı çıktıktan sonra temizlemek ve gidece?Ÿi yere kadar ta?Ÿımak çok pahalı.

?

Her?Ÿey Sibirya?’da bitmiyor. Bu muazzam örümcek a?Ÿının beyni sayılan Gazprom merkezi daha ba?Ÿka bir alem. Kontrol merkezine girdi?Ÿimde yine hayretler içinde kaldım. Her?Ÿey otomatik. Rusya?’da? yılda 543 milyon metreküp gaz çıkıyor. Bunun 1/3?’i ihraç ediliyor. Yıllık dı?Ÿ satı?Ÿ 16 milyar $. 3/2?’si içerde kullanılıyor. Bunun 1/3?’i ısınmak için, 1/3?’i elektrik üretimi, 1/3 sanayide tüketiliyor.

?

40 METRELİK

KULEYE TIRMANINCA

?

Sibirya?’dan Moskova, oradan da Karadeniz kıyısındaki Krasnador ?Ÿehrine gidip, Türkiye?’ye yollanan gazın Karadenizin derinliklerine nasıl itildi?Ÿini görmek için 40 metrelik? kuleye tırmanmak gerekti. Bununla da yetinmedik. Birde ayakta anons yapınca ba?Ÿım döndü. Tutunacak tek sopa, ?Ÿu cılız anten ve esen hızlı rüzgar. Dü?Ÿürsem ne olur diye dü?Ÿünmek dahi istemedim.

?

Krasnador?’dan kar?Ÿı kıyıdaki Samsun?’a ku?Ÿ uçu?Ÿu gitmek yerine, yine Moskova- Moskova üstünden İstanbul ve Durusu?’ya gidip do?Ÿalgazın izini sürmek kendi ba?Ÿına bir maceraydı.sn öldürücü darbe, sabahnamazının ezan sesleri ve İstanbul?’un ilk ı?Ÿıklarının atmasıyla yapılan anonsla geldi. ncak neyseki çok ho?Ÿ bir belgesel çıktı da yorgunlukları kısa sürede unuttuk.