Bir haftadır, Türk-Amerikan ilişkilerinde çalan alarm zillerini anlatıyorum. Yorum değil, bir saptama yapıyorum. Bu tehlikeyi sadece ben görmüş değilim. Washington’dan yolu geçen, Obama yönetimiyle kısa bir süre temas edenlere sorun, aynı yanıtları vereceklerdir. Başbakan ve Dışişleri Bakanı da durumun farkında, ancak kafalarından ne geçtiğini, bu tuzaktan nasıl kurtulacaklarını bilemiyoruz. Oysa, onların attıkları her adım bizi de etkileyecek. Ne düşündüklerini öğrenme hakkımız yok mu?
Her ülke kendi dış politikasını, kendi çıkarlarını dikkate alarak oluşturur ve uygular. Her iktidarın da, kendine özgü bir yoğurt yiyişi vardır.
Ak Parti iktidarı, Türkiye’nin genel dış yaklaşımını değiştirdi. 2008’den bu yana, geçmiş yıllardaki alışılmış Batı Merkezli (ABD ve AB’ye endeksli) politikalarda ayarlar yapıldı ve kendine özgü bir politika izlenmeye başlandı.
Bulunduğumuz bölgenin sorunları öne alındı.
İslam dünyasına daha fazla önem verilir oldu.
Ekonomik çıkarlar gözetilerek politikalar üretildi.
Özetle, Türkiye dünyaya eskisi gibi bakmayan, sadece Washington- Brüksel eksenli kararlar almayan bir ülke konumuna girdi.
İsrail ile sürtüşmeye girildi, İran’ın yanında yer alındı, Sudan’da ki rejim desteklendi. vb...
Bu da, başta ABD olmak üzere, eski ittifakları ve müttefikleri fena halde rahatsız eder oldu.
BATI ALEYHTARLIĞI ARTTI, SÖYLEMİMİZ DEĞİŞTİ
Politikalardaki bu değişimin yanı sıra, Türkiye’yi yönetenlerin söylemleri de değişti. İç politikada alışılmış sert ve ağır eleştirilerle dolu demeçler arttı. Amerikan ve Avrupa aleyhtarı, kırıcı kelimeler kullanılır, ilişkilere eskisi kadar itina gösterilmez oldu.
Bu da, özellikle ABD ve AB ile ilişkilerdeki gerilimi arttırdı.
Bu noktaya gelinmesinde, Avrupa Birliği’nin olumsuz tutumu ve ABD’nin de bir süper güç olarak, Türkiye’nin çıkarlarına ters düşen politikalar istemesi, eski Büyük Ağabey tutumuyla, küçük kardeşin adeta baş kaldırmasına duyduğu tepki de etkili oldu.
İSLAM, İLK DEFA AYIRICI BİR UNSUR OLDU
Dikkatleri çeken bir diğer nokta, Türkiye’nin Batı Dünyası içinde, şimdiye kadar sorun olarak ortaya atılmayan Müslümanlığı, ilk defa kuşkulanılan, sorgulanan bir konuya dönüştü. Türkiye’nin dış politikasındaki değişimlerden sonra, Ak Parti’nin İslamcı olarak nitelenmesine başlandı.
İslami terör ile eşleştiren Batı medyasında, özellikle İsrail ile sürtüşme sonrasında ve büyük oranda Yahudi Lobisinin etkisiyle; Türkiye, İslamcı ülke diye anılır oldu.
Bu durum da, ilişkilerdeki gerilime katkıda bulundu.
“KIRICI OLMAYIN VE İSRAİL İLE ANLAŞIN”
Washington’da kimle konuşsam, Brüksel’de kime “Bu durumdan nasıl kurtulunabilir?” diye sorsam, hep aynı yanıtla karşılaştım:
“Önce şu soruya yanıt verin, Türkiye bu gidişi gerçekten değiştirmek istiyor mu? Yoksa bu durumdan memnun mu?” diyenler, ardından şöyle devam ediyorlardı...
“İsrail ile kavga ettiğiniz, İsrail yöneticilerini ağır şekilde ve sürekli yerden yere vurduğunuz sürece, Washington ile ilişkilerinizi rayına oturtamazsınız... Kongre'den hiçbir şey alamazsınız... NATO ve AB’de yalnız kalırsınız... Zira unutmayın ki, Batı'nın size gereksinmesi var, ancak sizin terör sorunu çözmek, zenginleşmek, güçlenmek için, Batı’ya daha fazla ihtiyacınız var...”
ŞİMDİ SEÇİMLERİN SONRASI BEKLENİYOR
Gelinen bu noktanın vahametini, Dışişleri Bakanlığı çok iyi biliyor. Ancak, gidişi düzeltecek ayarlamaları şu aşamada yapamıyor.
Başlıca nedeni, 2011 Genel Seçimleri.
Seçim öncesi ne İsrail konusunda, ne de diğer alanlarda bir düzeltme düşünülmüyor.
Washington da durumun farkında. Bundan dolayı, ilişkiler seçim sonrasına kadar adeta askıya alınmış gibi gözüküyor.
Bekleme sürecindeyiz.
Seçimde sandıktan çıkacak sonuçlar ve bu sonuçlara göre Ak Parti’nin tutum değiştirip değiştirmeyeceği, Türkiye- ABD ilişkilerinin yönünü ve tonunu saptayacak.
Bilinmesi gereken tek nokta, bugünkü gidişin aynen sürdürülemeyeceğinin, hem Washington, hem de Ankara’da artık açıkça anlaşıldığıdır.
Ben, Erdoğan-Davutoğlu’nun dış politikasını ve Türkiye’nin kişilikli yaklaşımını seviyorum. Eski köhne tutumların bitmesinden memnunum. Ancak önümü göremiyorum. İran-İsrail ilişkileri hep böyle sürecek mi? Washington ile ilişkileri bozma pahasına, kavga devam edecek mi?
Bunun sınırları var mı?
Nerede durulacak?
Özetle, Türkiye’nin genel stratejisini merak ediyorum.
BUNUN ADI, ABA ALTINDAN SOPA GÖSTERMEK DEĞİLDİR...
Kimi yorumcular benim ABD izlenimlerimi “Aba altından sopa göstermek” diye nitelediler. “Kompleks dili” kullandığımı, Başbakan Lübnan’da kahramanlar gibi karşılanırken, benim Türkiye’yi aşağılanan, muhtaç hatta koloni ülkesi şeklinde gösterdiğim, yani “aşağılık kompleksiyle hareket ettiğim” söylendi.
Erdoğan’ın ABD’yi kızdırmasının, hiç de fena olmadığına inanan bu eleştirilere saygı duyarım. Ancak sanıyorum ki, yazılar üstün körü okunmuş. Tümünde ne söylendiğine bakacak zamanları olmamış.
Ben de, Erdoğan’ın bugünkü dış politikalarını genelde alkışlıyorum. Benim de hoşuma gidiyor. Ancak, ufukta bazı tehlike bulutlarının belirdiği bir gerçek. Bizim alkış tutmamız da gerçekleri değiştirmiyor.
Yazı dizisinde iki amacım vardı:
• Washington’da duyduklarımı yansıtmak, orada yıllar içinde oluşmuş, bir çok defa öngörüleri doğrulanmış, haber kaynaklarının izlenim ve yorumlarını aktarmak, Türkiye’nin oradan nasıl görüldüğünü anlatmaktı. Yani bir gazetecinin normal işlevini yerine getirdiğimi sanıyorum.
• İkinci amacım, Erdoğan’ın dış yaklaşımının analizini yapmak, Türk-Amerikan ilişkilerinde tehlikeli bir noktaya yaklaşıldığını, yine duyduklarımı, çeşitli batı kaynaklarının düşündüklerini aktararak anlatmaktı.
Beni eleştiren arkadaşlarım herhalde, benden daha deneyimliler. Ben gelişme ve yorumları İngilizce ve Fransızca kaynaklardan okuyor, 40 yıldır diplomasi kulislerinde tanıdIğım üst düzey yetkililerle konuşuyor ve bu deneyimle yazıyorum. Yazdığım kitaplar ortada. Beni eleştirenler belli ki, bu kaynaklar ve birikimden fazlasına sahipler. Dahası Başbakan’ın da hiç hata yapmayacağına inanıyorlar ki, benim yaklaşımımı yerden yere vuruyorlar. Erdoğan hayranlıklarına da söyleyecek bir şeyim yok. İsteyen istediği kadar alkış tutabilir. Ona da saygı duyarım. Benim yaklaşımımı rüzgara karşı yürümek olarak da düşünebilirsiniz. Ancak izin verin, ben de gözlemlerimi aktarayım. Bakalım, hangimiz haklı çıkacağız.
FIRST LADY TİYATROYA GELİNCE NELER OLMADI...
Cemre ile birlikte, New York’ta Felas adlı, sadece zencilerin oynadığı, şarkılı danslı, hareketli bir gösteriye gittik.
Şimdiye kadar gördüğüm en ilginç showlardan biriydi.
Ancak beni en çok ilgilendiren, gösteriden çok, yaşadığım bir olaydı.
Show’un başlamasına beş dakika kala, salon birden hareketlendi. İnsanlar ayağa kalktı, bakınmaya başladılar. Belli ki, tanınmış biri geliyordu. Birazdan, şaşkınlık daha da arttı, zira salona Başkan Obama’nın eşi Michelle girmez mi...
Yanında üç arkadaşı ve etrafında da gizli servisten 3-4 koruma vardı. Hızla ve sessizce, 20'inci sıraya (bizim biraz yanımıza) oturdular.
Hayret ettim, zira koskoca Amerika'nın koskoca Başkanı'nın eşi gelmişti, ancak etrafında 20 kadar koruma ve 40-50 partili veya dostu yoktu... Salon da birbirine girmemişti.
Hayret ettim, örneğin salonun ilk sıralarındakiler apar topar kaldırılıp, First Lady ve beraberindekiler oturtulmamıştı.
Hayret ettim, hiçbir şey olmamış gibi sanatçılar gösteriyi tamamladılar. Laf atan veya öpmeye, el sıkmaya koşan olmadı.
Hayret ettim, Show’un sonunda First Lady’de, bütün salondakiler gibi, oyuncularla birlikte dans etti...
Bir de, aynı durum Türkiye’de yaşansaydı ne olurdu diye düşündüm (!)
NEW YORK’TA TAKSİ İSTERSENİZ...
Nereye gidersem gideyim, güvenilir ve pratik tüyolar veririm.
Bu defa da New York’ta yaşadım.
Eğer bu kentte alandan otele veya günü birlik arabaya ihtiyaç duyarsanız, eğer çocuğunuzu veya ailenizi güvenerek emanet edeceğiniz bir ulaşım aracını ararsanız şu adresi bir kenara yazın:
Kaan Limousine
0212-532 9528 veya 516-352 4528
HER YERDE, ORTA HALLİ TÜRK VAR...
Bir hafta süreyle Amerika'ya gittim ve İstanbul’da olmadığı kadar Türk vatandaşıyla karşılaştım, dersem belki epey abartmış olurum, ancak sizi hayret ettirmek için böyle bir benzetme yaptığımı da söylemeliyim.
Uçakta başladı.
İstanbul-Frankfurt-New York uçuşunda 60-70 Türk yolcu olduğunu, hatta bu sayede, 1 saatlik gecikme sonucu Frankfurt-New York bacağını kaçırmaktan kurtulduğumuzu, zira Lufthansa’nın hiç yapmadığı şekilde uçağını Frankfurt'ta beklettiğini söylemeliyim.
New York’ta hangi mağazaya girsek, Türkçe duyduk.
İndirimli satışlarıyla tanınan, New York’a 45 dakika mesafedeki Woodbury Common’ın sokakları tıklım tıklım Türk doluydu. Valizler alıp içini tıka basa malla dolduran bizimkiler, en gözde müşteriler arasında sayılıyorlardı.
Anlatmak istediğim, Türklerin alışverişi değil.
Türklerin giderek zenginleştiği, daha fazla seyahat ettiği ve daha fazla para harcadığı. Hem de, o eskisi gibi, sadece zengin Türklere özgü bir şey olmaktan çıkmış. Orta halli kesimin giderek daha fazla dolaştığı gözleniyor. İstatistikler de bunu gösteriyor.
İşte bundan dolayı, artık büyük mağazalar veya uçakların belirli hatlarında Türkçenin kullanılmasını istemek hakkımız olmalı. Korece veya İtalyanca yazılıyor da, Türkçe neden yazılmasın?...
Ben her gittiğim yerde buna işaret edip, Türkçe talep ediyorum.
Siz de isteyin. Zira, bazılarından daha fazla hak ediyoruz. Eski alışkanlıkları kırmalıyız.
AMERİKAN ZENGİNLERİ MOMA’YI UÇURMUŞLAR...
New York'a ne zaman gitsem Modern Sanatlar Müzesi'ne (MOMA) mutlaka bir kere uğrarım. Orada dostlarım var, Van Gogh'un “Yıldızlı Gece” tablosu, Monet'in “Agapanthus” tablosu, Picasso'nun “Avignon Kızları”. Onları yerinde görmek dünyanın düzgün gittiğinin işaretidir benim için.
Bu sefer yine oradaydım ama ilgimi başka bir şey çekti: Resimlerin asıldığı her oda veya bölümün girişinde gelmiş geçmiş Amerikan zenginlerinin, eşleriyle birlikte, adları yazılı. Ne demek olduğunu sordum; meğer bu kişiler müzeye para hibe ederek isimlerinin ölümsüzlüğünü sağlıyorlarmış (Aynı zamanda da vergiden düşüyorlar)
Şöyle bir hayal kurdum: İstanbul'daki Resim ve Heykel Müzesi'ni zenginlerimiz ele alsa, odalara isimlerini verseler, böylece su akıtan tavanlar, küflü koridorlarda tamir gerektiren tablolar, depolarda çürümeye yüz tutmuş eserler bir kurtulsa.
Bence bir kere giyilen, modacısından başkasını zengin etmeyen elbise almaktan çok daha hayırlı bir iş olur değil mi? Hayal kurmak yasak değil ya.
