Kabil'de güvenli?Ÿi sa?Ÿlayan çok ülkeli kuvvetin komutanlı?Ÿı yılan hikayesine döndü. Türkiye önce çok istekliydi, sonra bazı sorular sormaya ba?Ÿlayınca ele?Ÿtiri alır oldu. Oysa, Ankara yo?Ÿurdu üfleyerek yemekte son derece haklı.
Türkiye'nin, Afgan ba?Ÿkenti Kabil'de güvenli?Ÿi sa?Ÿlayan ?‡ok Uluslu Kuvvetin komutanlı?Ÿını yüklenmesi tam bir yılan hikayesine döndü.
İlk açıklandı?Ÿında çok heyecanlanmı?Ÿtık.
Bir Türk komutanın, NATO kuvvetlerinden olu?Ÿan Uluslararası bir kuvveti yönlendirmesi, komuta etmesi herkesin ho?Ÿuna gitmi?Ÿti.
Anımsayacaksınız, yine o tarihlerde (Aralık-Ocak dönemi) Türkiye'ye böyle bir rol verilmesinin sakıncaları konu?Ÿulmaya ba?Ÿlanmı?Ÿtı. Bazı Avrupa ülkeleri, Türkiye'nin ön plana çıkarılmasının yarataca?Ÿı sakıncalardan söz etmi?Ÿler ve en önemlisi Afganistan'daki bazı kesimler açıkça itirazda bulunmu?Ÿlardı. Washington'daki Afgan temsilcisi, bu konuda Pakistan'ın destekledi?Ÿi grupları suçlamı?Ÿ ?Biz de?Ÿil, onlar Türk askeri'nin gelmesini istemiyor? demi?Ÿti. Hatta, Türkiye yerine Almanya'nın komutanlık görevine getirilmesi için ça?Ÿrılar yapılmı?Ÿtı.
Ankara'da prestijinin artaca?Ÿı bu görevi kaçırmamak için harekete geçmi?Ÿ, lobi yapmı?Ÿ hatta Ecevit'in Washington gezisinde dahi bu konu ele alınmı?Ÿtı. Amerikan yönetimi, Ankara'nın iste?Ÿi üzerine destek verdi?Ÿini açıklamı?Ÿtı.
Aradan geçen aylarda durum de?Ÿi?Ÿti.
Her?Ÿeyden önce, Kabil'de rol almak Avrupalılar açısından cazip olmaktan çıktı. Tam aksine yava?Ÿ yava?Ÿ kontenjanlarını azaltıp bu bataktan kurtulma yolunu seçmeye ba?Ÿladılar.
Halen 4.500 ki?Ÿilik gücün komutanlı?Ÿını yapan İngiltere hem bu görevi bırakmak, hem de 1.500 ki?Ÿilik asker sayısını azaltmak istiyor. Aynı ?Ÿekilde Almanya da katılımını kısıtlayaca?Ÿını açıkladı.
?žu sırada öyle bir manzara ile kar?Ÿı kar?Ÿıyayız ki, bu e?Ÿilim sürerse, Kabil'de çok az NATO askeri kalacak, ortaya çıkan açı?Ÿı Cezayir, ?œrdün, Banglade?Ÿ, Endonezya ve Türk askeri kapatacakmı?Ÿ gibi görünüyor. Yani Türkiye, bilinmeyenlerle dolu bir görevle kar?Ÿı kar?Ÿıya. Yanıtlanması gereken önemli sorular var. Ankara, bu sorulara yanıt arıyor ve almadan da harekete geçme niyetinde de?Ÿil?
1. T?œRK KOMUTAN KİME KOMUTA EDECEK?
Türkiye'nin yanıt aradı?Ÿı en önemli soru kime komuta edilece?Ÿi ile ilgili. Ankara, NATO kuvvetlerinin çekilmesini istemiyor. NATO kuvvetleriyle daha etkin bir çalı?Ÿma yapılaca?Ÿını, Cezayir-Banglade?Ÿ-?œrdün gibi di?Ÿer ülkelerin bu guruba katılabilece?Ÿini, ancak ço?Ÿunlu?Ÿun NATO askerlerinden olu?Ÿması gerekti?Ÿine inanıyor ve güvence istiyor.
Açıkçası, Türkiye, 4000 Cezayirli, Banglade?Ÿ, ?œrdünlü ve 500 NATO askeriyle ba?Ÿba?Ÿa kalacaksa, Komutanlık görevi riskinin artaca?Ÿına inanıyor. ?NATO askerindeki disiplin ve komuta kontrol alı?Ÿkanlı?Ÿı bamba?Ÿka. Biz onlarla çalı?Ÿmaya alı?Ÿtık. Yıllardır ortak tatbikat yapıyoruz?diyen bir yetkili kaynak, Ankara'nın bu konudaki duyarlı?Ÿının altını özellikle çizdi. Bu sorunun yanıtı henüz kesinlik kazanmı?Ÿ de?Ÿil.
2. NERELERDE VE KA?‡ Kİ?žİYLE KOMUTA EDİLECEK?
Bu konuda da belirsizlik var.
Sözü geçen ?‡ok Uluslu Kuvvet'in sadece Kabil'de mi, yoksa son haftalarda belirtildi?Ÿi gibi, Afganistan'ın önemli merkezlerini de içine alacak ?Ÿekilde geni?Ÿletilmi?Ÿ bir co?Ÿrafya'da mı görev yapacak.
Afganlar ve Amerikalılar bu kuvvetin, Kabil'in dı?Ÿına da ta?Ÿmasını, en az 4-5 kendi daha kapsamına almasını istiyorlar.
Böyle bir olasılıkta, 4500'lük asker rakkamının daha arttırılması, dolayısıyla Türk kontenjanı'nın da geni?Ÿlemesi gerekecek. Ankara, görevi üstlenmeden önce bu konunun da belirginle?Ÿmesini istiyor. Türkiye'nin tercihi, ?‡ok Uluslu Kuvvet sorumlulu?Ÿunun Kabil ile sınırlı kalması.
3. KURTARMA DESTE?žİ SA?žLANACAK MI?
Bu tip operasyonlara katılmı?Ÿ olanların en acı deneyimlerinden biri, ola?Ÿanüstü durumlarda, görevlendirilmi?Ÿ olan kuvvetlerin kurtarılması ve gerekiyorsa Afganistan'dan çıkarılması.
Bu olanak sadece Amerikalılarda var. Onlardan ba?Ÿka kimse de, çatı?Ÿma içine dü?Ÿmü?Ÿ ve desteksiz kalmı?Ÿ bir kuvveti oldu?Ÿu yerden çekip çıkaracak güç ve imkan yok.
Bu sorunun yanıtı da henüz belirsiz. Amerikalılar ne kadar ?Biz sizi yanlız bırakmayız? diyorlarsa da, Türkiye BM çerçevesinde bir karar, bir güvence talep ediyor.
4. KOMUTANLIK NE KADAR S?œRECEK?
Ankara, çıkı?Ÿ senaryosunun da (exit scenario) önceden saptanmasını arzuluyor. İngilizlerin bugün içinde bulundukları zor duruma dü?Ÿmek istemiyor. Yani hem komutanlık görevi, hem de Afganistan'daki mevcudiyetinin süresinin önceden tespit edilmesinde ısrarlı.
Türkiye, Afganistan bataklı?Ÿına saplanmak ve kurtulamamak gibi bir duruma dü?Ÿmemek için, örne?Ÿin Komutanlık görevinin 6 ay ile sınırlandırılmasını ve Afganistan'da kalı?Ÿ süresinin ?Ÿimdiden belirlenmesi üstünde duruyor.
5. AYDA 70 MİLYON DOLARI KİM VERECEK?
Tabii, bir de i?Ÿin maaliyeti var.
Kesin olmayan, kaba hesaplara göre, bu operasyonun aylık harcamasının 70 milyon dolar civarında oldu?Ÿu belirtiliyor.
Türkiye, zaten ekonomik bir kriz içindeyken, kendi Silahlı Kuvvetlerine gereken harcamayı yapamazken, Afganistan'daki Kuvvet için bütçesinden büyük mebla?Ÿlar ayıramayaca?Ÿını bildirdi.
Yetkililer, en kolay bu konuda bir formül bulunaca?Ÿını ve Türk kaygılarının giderilece?Ÿini söylüyorlar.
TEMASLAR S?œR?œYOR, HEN?œZ KARAR YOK?
Yukardaki soruların yanıtları henüz kesinle?Ÿmi?Ÿ de?Ÿil. Bundan dolayı da, Türkiye Komutanlık görevini İngiltere'den almıyor. Taraflar arasındaki görü?Ÿmeler sürüyor.
Bir ara Almanya'nın Komutanlı?Ÿı üstlenece?Ÿi ileri sürülmü?Ÿtü, ancak Berlin bu göreve büyük bir heyecan duymadı?Ÿını, hatta yollamaya söz verdi?Ÿi kuvvetlerde indirim yapaca?Ÿını bildirdi.
Genelkurmay Ba?Ÿkanlı?Ÿı bu soruları sormakta haklıdır. Komutanlı?Ÿı ele alıp prestij sa?Ÿlamak güzel de, ilerde kar?Ÿı kar?Ÿıya kalınacak durumları ?Ÿimdiden hesaplamak ve NATO ülkelerinden güvence almak, bence çok daha do?Ÿrudur. Yarın, Cezayir-Banglade?Ÿ-?œrdün askeriyle ba?Ÿba?Ÿa kalmı?Ÿ, Afganistanın dört bir yanına da?Ÿılmı?Ÿ, sürekli hırpalanan, destek alamadı?Ÿı için de kan kaybedilen bir durumla kar?Ÿı kar?Ÿıya kalırsa, asıl kaybeden biz oluruz.
* 4.3.2002 Cumartesi günkü yazımda tetikçi olarak niteledi?Ÿim ?minik ku?Ÿ'a? Avrupa Birli?Ÿi'nin ne oldu?Ÿun ö?Ÿretirken bir yazım hatası yapmı?Ÿım. İnönü 1963'de anla?Ÿmayı imzalarkan bu kurulu?Ÿun adı AB de?Ÿil, Ortak Pazar idi. Okuyucularımdan özür diler, düzeltirim.
