Geçen hafta sonu, Kültür ?œniversitesi Küresel Siyasi E?Ÿilimler Merkezi?’nin davetiyle?Ermenistan?’a gittim. Aramızda gazeteci,?akademisyen?ve uzmanlar vardı. Amerikan B.Elçili?Ÿinin (USAID) sponsorlu?Ÿunda ve Eurasıa Vakfı (EPF) ortaklı?Ÿında düzenlenen bir konferansa katıldım.
Ermenistan?’ın en önde gelen uzmanları, Sivil Toplum ?–rgütleri, muhalefet ve iktidar partisinden temsilcilerin katılımlarıyla iki gün Protokolleri konu?Ÿtuk.
Amerikan Büyükelçisi?’nin evindeki çok kısıtlı bir ak?Ÿam yeme?Ÿinde, Dı?Ÿi?Ÿleri Bakan Yardımcısı ve Protokollerin hazırlanmasında ba?Ÿından itibaren hazır bulunan, Arman Kirakosyan, Meclis Ba?Ÿkan Yardımcısı ve Cumhurba?Ÿkanlı?Ÿının önde gelen isimleriyle bulu?Ÿtuk.?
En çarpıcı olanı, Cumhurba?Ÿkanı?’nın bize göre?Genel Sekreter?yardımcısı diyebilece?Ÿimiz, Vigen Sargisyan grubumuza brifing verdi. Son derece parlak ve lafını sakınmayan, ne istedi?Ÿini bilen ve bize Ermenistan?’ın gelece?Ÿini temsil eden ku?Ÿa?Ÿın temsilcisi izlenimini veren bu genç insan her ?Ÿeyi kendi açısından açıkça anlattı.
Bu konu?Ÿmaların önemli bölümü, Chatham House Kurallarına göre yapıldı. Yani, isim verilerek kimin ne dedi?Ÿi yazılmayacak, ancak görü?Ÿler yansıtılacaktı. Bugünden itibaren okuyaca?Ÿınız dizi size Erivan?’daki havayı yansıtacak. Ermenilerin son geli?Ÿmeleri neden ve nasıl yorumladıklarını, ili?Ÿkilerde nereye gitti?Ÿimizi gösterecek.
Tam?Anayasa?tartı?Ÿmalarının hareketlendi?Ÿi ve gündemi kapattı?Ÿı bugünlerde,?Ermeni?Protokollerine neden öncelik sa?Ÿladı?Ÿımı sorabilirsiniz.
Nedeni çok basit.
Bu Protokolleri çok önemsiyorum.
Soykırım?çıkmazından, her iki ülke için, bundan daha akılcı ?Ÿekilde kurtulmanın ba?Ÿka bir yolunun olmadı?Ÿını görüyorum.?
Hele 24 Nisan yakla?Ÿır,?Abd Kongresi?’nin ve Ba?Ÿkan Obama?’nın Soykırım konusunda ne yapacakları beklenirken, hem kısa hem de uzun vadede Türk- Amerikan ili?Ÿkilerini,Türkiye?’nin Uluslararası toplumdaki imajını tehdit eden Soykırım tartı?Ÿmalarında gelinen bu noktada, kısır iç tartı?Ÿmalar de?Ÿil, Protokollerin gelece?Ÿi, bence çok daha hayati bir konu.
Protokollerin imzasıyla sonuçlanan süreç 1999 yılında önce?Viyana?da ba?Ÿladı, sonra gizlice Cenevre?’de, İsviçrelilerin hakemli?Ÿinde devam etti. O günden bu yana tüm Türk ve Ermeni hükümetleri protokollerin tamamlanmasına katkıda bulundular. Ancak?Ak Parti?hükümeti son adımı attı ve 100 yıldır ilk defa, iki ülkeyi yöneten siyasi otoriteler çok cesur davrandılar, riskaldılar ve ili?Ÿkileri, girdi?Ÿi Soykırım yuma?Ÿından çıkarmak için müthi?Ÿ bir çözümü içeren protokolü imzaladılar.
SOYKIRIM DONDURULACAK, İLİ?žKİLER GELİ?žTİRİLECEKTİ...
Soykırım konusu adeta dondurulacak veya rafa kaldırılacaktı. Yani Ermeniler, Soykırım konusundaki tutumlarını ve dü?Ÿünceleri sürdürecekler, Türkler de Soykırımı reddetmeye devam edecekti.
İ?Ÿte formülün güzelli?Ÿi bu noktada devreye giriyor: Soykırım tartı?Ÿmaları sürerken, ikili ili?Ÿkiler geli?Ÿtirilecekti. Yani,?diplomatik ili?Ÿki?kurulacak,?sınır kapısı?açılacak, ticaret geli?Ÿtirilecek ve ileri a?Ÿamada da, Soykırım konusunda tarihi incelemeler yapılıp bir çözüm aranacaktı.
Ancak olmadı.
Her ?Ÿeyden önce?Bakü?’de kıyamet koptu. Azeriler ?Ÿimdiye kadar görülmemi?Ÿ bir tepki gösterdiler. Bu tepki?Ankara?’da ?Ÿa?Ÿkınlık yarattı.
Ba?Ÿbakan Erdo?Ÿan, apar topar Bakü?’ye gitti ve orada, Aliyev?’in tehdit dolu bakı?Ÿları arasında, protokollerin mecliste onaylanmasını,?Karaba?Ÿ?konusunda ilerlemeye, yani Ermeni ordusunun i?Ÿgal altındaki 7 bölgeden hiç de?Ÿilse 1-2?’sinden çekilmesi gerekti?Ÿini açıklayınca süreç durdu. Yani Türkiye, Protokollerin hayata geçmesini, Ermeni-Azeri ili?Ÿkilerindeki olumlu geli?Ÿmeye ba?Ÿladı. Bir açıdan, Azerbeycan?’a, Türk-Ermeni ili?Ÿkilerini vetolama hakkı tanıdı.
Bu geli?Ÿme, Ermenistan?’ı ayaklandırdı.
Ermenilere göre, Karaba?Ÿ ko?Ÿulu diye bir ?Ÿey yoktu. Türkiye, oyun ba?Ÿlarken kuralları de?Ÿi?Ÿtiriyor ve Azerbeycan?’ın yanına geçiyor, imzasını inkar ediyordu.
Cumhurba?Ÿkanı Sarkisyan?’ı hiddetlendirdi. Zira Cumhurba?Ÿkanı, siyasi hayatını riske atmı?Ÿ ve Ermeniler için hayati önemdeki Soykırım konusunda, eskilere oranla esnek sayılan bir yakla?Ÿımı (Türkiye?’nin istedi?Ÿi gibi, Tarihçiler Komisyonu kurulması) kabul etmi?Ÿti. Protokollerin imzasıyla birlikte hain ilan edilmi?Ÿti. ?žimdi i?Ÿin içine, ba?Ÿ dü?Ÿman saydıkları Azerilerin sokulması anla?Ÿmanın bozulmasıydı.
Türk tarafı ise, ısrarla Karaba?Ÿ?’ın belgelere yazılmasa dahi, tüm konu?Ÿmalarda tartı?Ÿıldı?Ÿını ve zımnen Ermeniler tarafından bilindi?Ÿini ileri sürdüler.
Anlayaca?Ÿınız, ya birileri bizlere yalan söylüyor veya birileri oyunu bozdu.
Peki kim?
İ?Ÿte bunu bulmak için, önce Türk Dı?Ÿi?Ÿlerini yönetenlerle konu?Ÿtum, ardından Erivan?’a geldim, son olarak Azerilerle konu?Ÿaca?Ÿım.
Oyunu bozanı bulmaya çalı?Ÿaca?Ÿım.
?“ T?œRKİYE, BİZİ ALDATTI. PROTOKOLLER İPTAL EDİLMELİ...?”
Erivan?’a indi?Ÿimiz andan itibaren 3 milyonluk ülkede sorulan soruları ?Ÿöyle özetleyebilirim:
-?Protokolleri ne zaman onaylayacaksınız ?
-?Neden sözünüzde durmadınız , bizi neden aldattınız ?
İstedi?Ÿiniz kadar anlatmaya çalı?Ÿın, inandırmanıza imkan yok. Dı?Ÿardan bakılınca, gerçekten Türkiye?’nin geri adım attı?Ÿı, imzasının ardından oyun oynadı?Ÿı izlenimi do?Ÿuyor.
Ermeni hükümeti, Protokolleri Meclisine yolladı ve ?“Türkiye bizi aldattı. ?–nce siz onaylayın, sonra biz onaylarız?” dedi.
?žimdilerde ise, tereddüt içindeler. Bu beklemenin çok uzun süremeyece?Ÿini söylüyorlar. Hele Erdo?Ÿan?’ın 100 kaçak Ermeni i?Ÿçisini sınırdı?Ÿı etme olasılı?Ÿından söz etmesi burada bomba gibi patlamı?Ÿ. Soykırım ve Sürgün anılarını canlandırmı?Ÿ.
?“Ba?Ÿbakanınızın tutumu çok net. Karaba?Ÿ konusunda kesin kararlı. Hele ?Ÿimdi bir de bu referandum?ve ardından genel seçimler beklenecek gibi görünüyor.?” uyarısını yapan, üst düzey Ermeni yetkili çok açıkça ?“Bu kadar bekleyemeyiz. Siyasi açıdan bunu kaldıramayız. Ayrıca bu bekleme, Azerileri Karaba?Ÿ müzakerelerinde de tutumlarını katıla?Ÿtırıyor?” diye devam etti.
OBAMA M?œDAHELE ETTİ, SARKİSYAN?WASHINGTON?’DA PAZARLIK EDECEK
Peki, bundan sonra ne olacak ?
Erivan, Türkiye?’den yazılı bir açıklama bekliyor.
Protokolleri hiçbir ön ko?Ÿul olmadan uygulayacak mı, yoksa Karaba?Ÿ ba?Ÿında ısrar edecek mi?
Cumhurba?Ÿkanı Sarkisyan, Washington?’un daveti üzerine nisan ortasında Ba?Ÿkan Obama ile görü?Ÿecek. Erdo?Ÿan?’ın Ba?Ÿkan Obama?’yı protesto etmek için gitmekten vazgeçti?Ÿi?Nükleer?Doru?Ÿa katılacak. Bu görü?Ÿme, hem Protokollerin gelece?Ÿini, hem de Obama?’nın 24 nisan günü yapaca?Ÿı açıklamayı etkileyecek.
?“İ?Ÿte bu görü?Ÿmeden sonra ne yapaca?Ÿımıza karar verece?Ÿiz. Protokolleri çok uzun süre Meclis?’te bekletemeyiz. Ya Türkiye yeni bir adım (mecliste onay veya açıklama) atacak veya biz Protokollerin iptal edilmesi istemiyle geri gönderece?Ÿiz.?”diyen Ermeni Meclisi yetkilisinin ardından , Cumhurba?Ÿkanlı?Ÿı üst düzey bir ba?Ÿka yetkilisi ?Ÿu ilginç öneriyi yaptı :
?“Türkiye, iç nedenler gösterip bu Protokollerin bir süre için askıya alındı?Ÿını açıklasın, biz de buna uyarız. İptal etmez ve rafa kaldırmakla yetiniriz. Türkiye ne zaman hazır olursa, yeniden harekete geçeriz.?”
Anlayaca?Ÿınız, durum epey kritik.
Yarın da size, Türkiye?’nin burada de?Ÿi?Ÿen imajını ve Ba?Ÿbakan?’ın son çıkı?Ÿlarının nasıl de?Ÿerlendirildi?Ÿini anlataca?Ÿım. Erdo?Ÿan için ?“Ne onunla, ne de onsuz oluyor?” deniyor.
* *
Not: Bu yazı dizisini Erivan?’da hazırladı?Ÿım için mahreç olarak ERİVAN dedim. Beni gece Kanal D?Haberde görüp sonra Erivan?’dan yazım çıkınca karı?Ÿıklık olabilece?Ÿini dü?Ÿündü?Ÿüm için bu notu koyuyorum. MAB
Bu yazılara cnnturk.com'dan da eri?Ÿebilirsiniz.
|
